الکتروموتورهای تک‌فاز AC — انواع، کاربرد و ویژگی‌ها
الکتروموتور تک فاز AC به‌دلیل قیمت مناسب و هزینه نگهداری پایین، از محبوب‌ترین انواع الکتروموتورها در بازار هستند. این موتورها عموماً با یک کلاف کار می‌کنند و به یک منبع تغذیه تک‌فاز متصل می‌شوند. روتور در تمام موتورهای برقی تک‌فاز از نوع سنجاقی (سیم‌پیچ قفس سنجابی) است و جریان متناوب به کلاف‌ها اعمال می‌شود.
انواع الکتروموتورهای تک‌فاز AC
1. الکتروموتور تک‌فاز القایی با استارت خازنی
این نوع موتور در دستگاه‌های صنعتی و بالابرها کاربرد دارد و به کمک یک خازن استارت، گشتاور بالایی (بین 200 تا 400 درصد گشتاور نامی) تولید می‌کند. یک سوئیچ گریز از مرکز پیچه استارت را پس از رسیدن محور به 75 درصد سرعت نامی از مدار خارج می‌کند.
مرجع رسمی: Google Search Central – Induction Motors
2.الکتروموتور تک فاز القایی با خازن دائم (Permanent Split Capacitor)
در این مدل، خازن به‌صورت دائم به پیچه استارت متصل است تا پیچه کمکی تا رسیدن به سرعت نامی به کمک موتور بیاید. خازن عملکردی دائمی و طراحی‌شده برای استفاده مداوم است.
3. الکتروموتور تک‌فاز القایی با قطب سایه‌دار (حلقه اتصال کوتاه)
این موتورها فقط یک کلاف اصلی دارند و از پیچه استارت استفاده نمی‌کنند. استارت خوردن موتور با حلقه مسی خاصی که قطب را احاطه می‌کند، انجام می‌شود.
4. الکتروموتور تک‌فاز با خازن دائم کار (رله‌ای)
این نوع موتور از یک خازن ثابت به‌صورت دائم استفاده می‌کند که باعث افزایش گشتاور و بازدهی می‌شود. خازن همیشه در مدار است و نیازی به کلید گریز از مرکز نیست. توجه داشته باشید که خازن دائم کار نمی‌تواند جایگزین خازن استارت شود، زیرا خازن استارت برای حضور مداوم در مدار طراحی نشده است.
5. الکتروموتور القایی دو خازنی (کلاچ‌دار)
موتورهای دو خازنی با ترکیب خازن استارت و خازن دائم کار، عملکرد بهینه‌ای در زمان استارت، سرعت‌گیری و کار مداوم دارند و برای کاربردهای متنوع صنعتی مناسب‌اند.
6. الکتروموتور القایی قطب چاک‌دار
از لحاظ قیمتی این موتورها ارزان‌تر هستند اما عملکرد گشتاور و راه‌اندازی آنها ملایم‌تر و کمتر است. این مدل به‌دلیل استفاده از مخالفت شار بین قطب‌ها گشتاور کمتری دارد و لغزش بیشتری نسبت به سایر موتورها نشان می‌دهد.
دور خروجی و تعداد قطب در موتورهای تک‌فاز
دور خروجی این موتورها معمولاً بین 750 تا 3000 دور در دقیقه متغیر است، که رایج‌ترین و متداول‌ترین دور، 3000 دور است. تعداد قطب‌های موتور معمولاً روی پلاک مشخص شده و یا با استفاده از سرعت روتور قابل محاسبه است.
جنس پوسته الکتروموتور
بدنه اکثر موتورهای تک‌فاز از آلومینیوم ساخته شده است که به دلیل وزن کمتر و رسانایی حرارتی مناسب، گزینه رایج‌تری نسبت به چدن است. در مواردی که نیاز به مقاومت حرارتی و مکانیکی بیشتر باشد، از بدنه چدنی استفاده می‌شود.
سوالات پرتکرار
1. الکتروموتور تک‌فاز AC چیست؟
الکتروموتور تک‌فاز AC موتوری است که با جریان متناوب تک‌فاز کار می‌کند و معمولا در دستگاه‌های خانگی و صنعتی با توان پایین تا متوسط استفاده می‌شود.
2. تفاوت موتور با استارت خازنی و خازن دائم چیست؟
موتور استارت خازنی برای راه‌اندازی از خازن با ظرفیت بالا استفاده می‌کند که پس از رسیدن به سرعت خاص از مدار خارج می‌شود، اما خازن دائم در مدار همیشه فعال است و برای بهبود عملکرد موتور طراحی شده است.
3. چرا الکتروموتورهای تک‌فاز محبوب‌تر از سه‌فاز هستند؟
زیرا هزینه ساخت و نگهداری آنها کمتر است و در کاربردهای کم توان و خانگی بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
4. چه نوع پوسته‌ای برای الکتروموتورهای تک‌فاز بهتر است؟
برای کاربردهای معمولی آلومینیوم مناسب است، اما در شرایطی که نیاز به مقاومت مکانیکی و حرارتی بالا باشد، پوسته چدنی توصیه می‌شود.
5. دور خروجی موتور تک‌فاز چگونه تعیین می‌شود؟
دور خروجی معمولا بین 750 تا 3000 دور در دقیقه است که با توجه به تعداد قطب‌ها و فرکانس برق قابل محاسبه است.